Nemrut, yeryüzünün benzersiz bir kültür mirası olsa gerek. Adıyaman‘ın Kahta ilçesi sınırlarında, yüzünü gün doğumuna ve gün batımına çevirmiş, yerden 10 metre kadar yükselen devasa heykeller, Doğu ve Batı Medeniyetlerini buluşturan büyüleyici bir atmosfere sahip.
Nemrut Dağı Milli Parkı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü yönetimindeki yer alıyor. 13 bin 827 hektar genişliğindeki milli parkta Antiochos tümülüsü ve buradaki dev heykeller, Eskikale, Yenikale, Karakuş Tepe ve Cendere Köprüsü gibi çok sayıda arkeolojik kalıntı bulunuyor.
Kommagenelerin Kutsal Dağı: Nemrut
UNESCO Dünya Mirası Listesine 1987’de giren ve 1988’de milli park ilan edilen Nemrut Dağı Adıyaman’ın Kahta ilçesi sınırlarında, deniz seviyesinden 2 bin 150 metre yükseklikte yer alıyor. Dünyanın en yüksek açık hava müzesi olarak da bilinen Nemrut Dağı’nın tarihi önemi Kommagene Krallığı’na dayanıyor.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Güneydoğu Toroslar ile Fırat Nehri arasında kalan Kommagene Krallığı MÖ 162 yılında, batıda Kilikya, kuzeyde ise Kapadokya ile çevrili bir bölgede kuruldu.
Asur ve Hitit egemenliğinde yaşayan Kommagene’nin ismi Asur kaynaklarında Kummuh olarak geçiyor. Büyük İskender’in Anadolu’yu fethiyle birlikte bir dönem Büyük İskender egemenliğine giren, ardından Selefkilere bağlanan krallık MÖ 162’de Mithridathes Kalinikos tarafından bağımsız bir devlete dönüştü.
Devletin kurucusu Mithridathes, ataları olan Persleri, Makedonları ve bölgedeki diğer toplulukları bir araya getirerek kurduğu bu yeni devlete Yunancada ‘Genler Topluluğu’ anlamına gelen Kommagene adını verdi. Krallığın ilk merkezi Arsameia, başkenti ise Samosata’ydı (Samsat).
Ekonomik değeri yüksek olan sedir ormanlarıyla çevrili, tarıma ve hayvancılığa elverişli bir bölgede yer alan Kommagene topraklarının ilk çağlardan bu yana yerleşim alanı olarak kullanıldığı arkeolojik buluntular ve mağaralardan anlaşılıyor.
Farklı topluluklardan meydana gelen ve ayrı inanç ve kültürlere sahip Kommageneliler arasında birlik sağlamayı başaran Mithradates Kallinikos, Tanrılarla olan bağını güçlendireceği ve böylece ulusunu barış içinde yaşatacağı inancıyla ülkesinin çeşitli yerlerinde tapınaklar yaptırmış.
Nemrut Dağı ile ilgili kapsamlı ilk çalışmalarda Kraliyet Akademisi tarafından bölgeye araştırma yapmak için gönderilen Otto Punchtein liderliğindeki ekibin imzası var.
Uzun yıllar devam eden çalışmaların ardından Yunanca kitabeyi çözen ekip, dağın tepesindeki tümülüs ve tümülüsün her iki yakasında yer alan dev heykellerin Kommagene Uygarlığı’na ait olduğunu ve Kommagene Kralı I. Antiochos tarafından yaptırıldığını tespit etmiş.
Antiochos’un ağzından yazılan kitabe, Nemrut’un sırrını ve kralın yasalarını içeriyor. Bu medeniyetin ortaya çıkmasını sağlayan kazılar, Nemrut’tan başka Arsameia, Samsat ve Fırat Havzası’nda gerçekleştirilmiş. Kazılarda ortaya çıkarılan taşınabilir eserler müzelerde, geri kalanları da Milli Park Alanı içerisinde korumaya alınmış.
Nemrut Gezilecek Yerler, Adıyaman
1. Nemrut Dağı
Nemrut Dağı Milli Parkı, merkeze Nemrut Dağı’nı alan bölgenin çevresinde yer alıyor. Antik dönemin en görkemli ibadet yerleri arasında bulunan Nemrut Dağı’nda ortaya çıkarılan yazıtlara göre Kommagene Kralı I. Antiochos’un kendisi için görkemli bir anıt mezar, mezar odasının üzerine kırma taşlardan oluşan bir tümülüs ve tümülüsün 3 tarafını çevreleyen kutsal alanlar inşa ettirmiş.
Kutsal alanın doğu, batı ve kuzey terası olarak da bilinen bu bölümlerinden doğu ve batı teraslarında büyük boylu heykeller, kabartmalar ve yazıtlar bulunuyor. Tanrıların tasvir edildiği 5 heykel arasında Antiochos’un figürü de yer alıyor.
Teras, zeminden 7 metre yükseklikte ve tahtların üzerinde oturan heykellerin her biri 7-8 ton ağırlığındaki taş bloklardan yontulmuş. Heykellerin sıralaması aslan ve kartalla başlıyor. Aslan yeryüzündeki gücü, tanrıların habercisi olan kartal ise göksel gücü sembolize ediyor.
Tanrılar Galerisi, Atalar Galerisi ve Sunak’tan meydana gelen batı terası, doğu terasına göre daha az tahrip olmuş durumda. Kuzey terası ise, doğu terasından batı terasına geçmek için kullanılan ve kum taşından yapılan bir duvarla çevrili. Doğu ve batı terasında heykellerin tahtlarını oluşturan taş blokların arkasında Yunan harfleri ile yazılmış 237 satırlık uzun bir kült yazıtı bulunuyor.
Antiokus’un vasiyetnamesi niteliğindeki bu yazıtta bu kutsal alan hakkında bilgiler ve kültün uygulanması ile ilgili hükümler yer alıyor. Nemrut Dağı, üzerinde barındırdığı dev heykellerin ve anıt mezarın yanı sıra, dünyanın en muhteşem gündoğumu ve gün batımının görülebildiği yer olarak ziyaretçilerini bekliyor.
Nemrut Dağı’nda güneşin doğuşunu ilk gören yer olan Doğu terasına, sert kayalardan oyulmuş merdivenli yoldan çıkılıyor. Doğu terası Tanrılar Galerisi, Atalar Galerisi ve sunaktan oluşuyor.
Tanrılar galerisindeki dev Tanrı heykelleri, hemen arkasındaki Tümülüs, anıt mezara sırtını dönmüş biçimde sıralanmış. Dağdaki doğu, kuzey ve batı terasları arasından tırmanış, doğu ve batı teraslarına yapılıyor. Size tavsiyem, daha dik ama daha kısa süren doğu terasından tırmanmanız.
Tümülüs: Mıcır taşlarla örülü devasa anıt mezar olan Tümülüs, henüz sırrı ortaya çıkarılamamış eserlerden. Keşif kazısının yapılmaması nedeniyle hakkında sınırlı bilgi sahibi olunan bu yapı birçok kişi için de büyük merak konusu. MÖ 1. yüzyıla tarihlenen tümülüsün orijinal yükseliği 55 metre. Günümüze ulaşan kısmı 50 metre, çağı ise 150 metre.
Tanrılar Galerisi: Doğu Terası’nda bulunan Tanrılar Galerisi’nde 5 heykel sıralanıyor. Kral Antiochos, güney üçta ilk sırada yer alıyor. İkinci heykel, Latincede ‘şans, uğur, bereket’ anlamına gelen Kommagene-Fortuna. Buradaki heykellerin en uzun olanı.
Üçüncü heykel Zeus-Oromasdes; Tanrılar Tanrısı Kronos’un oğlu, baştanrı ve göklerin hâkimi. Dördüncü heykel Apollon-Mithras; Anadolu mitolojisinde Zeus’un oğlu olan Işık ve Güneş Tanrısı. Beşinci heykel ise kuvvet ve kudretin sembolü olan ve Anadolu’da Herkül adıyla anılan Herakles.
Kuzey Terası: Doğu ve Batı terasları arasında kalan Kuzey Terası, iki kutsal terası birbirine bağlayan 100 metre uzunluğundaki tören yolu. 80 metrelik tamamlanmamış stel kaidelerle bezeli yolu geçtiğinizde, muhteşem bir günbatımı manzarası görebileceğiniz Batı terasına varılıyor.
2. Arsameia Ören Yeri
Arsameia Ören Yeri (Nymphaios Arsameia’sı), Adıyaman’ın Kahta ilçesine bağlı Kocahisar Köyü ile Damlacık Köyü arasında, Kahta Çayının (Nymphaios) doğusunda yer alıyor. Kommagene Krallığının yazlık yönetim merkezi olarak kullanılmış.
Eski Kahta Kalesinin tam karşısındaki tepenin üzerine kurulu Arsemia’nın güneydeki tören yolunda, yukarı kısımda soğuk hava deposu olarak kullanıldığı bilinen bir dehlizin bulunduğu, orta kısımda ise Kommagene Kralı Antiochos ile Herakles’in tokalaşma kabartmasının yer aldığı Arsameia’nın orta kısımda ise Anadolu’nun bilinen en büyük Grekçe yazıtı bulunuyor.
Dini ve sosyal içerikli yazıtın bulunduğu yerde kaya içine oyularak yapılmış 150 basamakla aşağı inen bir dehliz daha bulunuyor. Küçük bir oda ile sonlanan bu kaya dehlizi, dini amaçlı olup Kommagene din adamlarının ibadet ettiği yer olarak biliniyor.
Tepe üzerindeki platformda Mithridathes Callinichos’un mezar tapınağı ve saray kalıntısı yer alırken, yapılan saray kazılarında çok sayıda heykel parçası, bir kraliçe ve Antiochos başı bulundu.
Arsemia Ören Yeri’ndeki kitabelerde, ‘Tükenmez kaynaklardan beslenen çift memesinin ortasında Nyph Nehri’ni (Eski Kahta Çayı) barındıran bu Arsemia’yı, benim atam Arsames kurdu. Bu şehir kendiliğinden iki tepeye ayrılmıştır, Arsames, coşkun bir nehrin kutsal sularını yöredeki bir uçuruma akıp gittiğini görerek, şehrin iki zirveli vücudunu iki yandan bir duvarla çevirir’ yazılı.
3. Yeni Kale
Yeni Kale, Adıyaman’a 60 km uzaklıkta, Kocahisar Köyü yakınlarında bulunan ve Kommageneler tarafından inşa edilmiş ve karşıdaki Arsemeia ile birlikte kullanılmış. Romalılar ve ardından Memlukler tarafından restore edilen kale, en son 1970’lerde Dörner tarafından kısmen onarıldı.
Kale içinde çarşı, cami, zindan, su yolları, güvercinlik kalıntıları ve kitabeler bulunurken kaleden Nymphois’e inen su yolu bir tünelle Arsameia’ya bağlı. 80 metreyi bulan bu yolla halen suya ulaşmak mümkün.
4. Derik Kalesi
Derik Kalesi, Cendere Köprüsü’nden sonra Sincik yolu üzerindeki Datgeli Köyü’nün yakınlarındaki 1400 metre rakımlı tepenin üzerine kurulu. MS 70’lerde Romalılar tarafından inşa edildiği ve 300’lere kullanıldığı tahmin edilen, içerisinde büyük bir tapınak bulunan bölgenin kutsal alanı kabul edilen kalenin hemen yakınında Kommagene döneminde inşa edilen Temenos kalıntıları bulunuyor.
5. Gerger Kalesi
Gerger Kalesi (Fırat Arsameia’sı), Adıyaman’ın Kahta ilçesine 85 km uzaklıkta, Fırat Nehrinin batı yakasında yer alıyor. Geç Hitit dönemine tarihlenen ve MÖ 3. yüzyılda Kommagenelilerin atası Arsames tarafından kurulan kale, sarp kayalar üzerine, Aşağı ve Yukarı Kale olmak üzere iki bölümden oluşuyor.
Gerger Kalesinin batı surlarında Kral Samos’a ait bir kabartma da bulunuyor. İslami dönemde de kullanılan kale içerisinde cami, dükkanlar ve su sarnıçları yer alıyor.
6. Perre Antik Kenti
Perre Antik Kenti, Adıyaman kent merkezine 5 km uzaklıktaki Kuyucak Köyü yolu üzerinde, Pirin Köyünde yer alan 200 civarındaki kaya mezarı ve kalıntılardan ibaret. Antik çağdan kalan bu nekropol ve çevresi Kommageneliler döneminde önemli bir yerleşim merkeziydi.
Roma döneminde en parlak devrini yaşayan Perre Antik Kenti’nde girişleri kabartmalarla süslenmiş mezar odaları bulunuyor. Bunların arasında ise irtibatı sağlayan geçişler yer alıyor. Kayalara oyulmuş bu mezar odaları içerisinde ise lahitler de yer alıyor.
Nemrut Dağı Milli Parkı giriş ücreti ve ziyaret bilgileri
Nemrut, Adıyaman’a 86 km, Kahta’ya 34 km, İstanbul’a 1.200 km, Ankara’ya 752 km, Malatya’ya 96 km, İzmir’e ise 1.310 km mesafede.
Adres: Kayadibi, Kahta, Adıyaman
Ziyaret saatleri: Nemrut Dağı Milli Parkı haftanın 7 günü 06.00-21.00 saatleri arasında ziyarete açık.
Nemrut Dağı Mill Parkı Giriş Ücreti: 20TL, indirimli bilet 15TL, bisiklet 7TL, motosiklet 50TL, otomobil 75TL, minibüs 225TL, midibüs 375TL, otobüs 750TL. Müze Kart geçerli değil.
Nemrut Dağı Milli Parkına nasıl gidilir
Nemrut Dağı’na en yakın havalimanı Adıyaman’da. Adıyaman Havalimanı, Nemrut Dağı’na 68 km uzaklıkta. İstanbul ve Ankara’dan direkt uçak seferlerinin yapıldığı Adıyaman Havalimanı aracılığıyla Nemrut Dağı’na ulaşabilirsiniz.
Adıyaman’a otobüsle gidecekseniz eğer Adıyaman otobüs bileti için turna.com sayfasınız ziyaret edin. Gelişmiş arama özelliği ile 200’den fazla otobüs firmasını karşılaştırabilir, biletini komisyon ödemeden satın alabilirsin. Nemrut’a Malatya üzerinden de gidilir. Malatya otobüs bileti sayfasını da ziyaret edebilirsiniz.
Adıyaman Havalimanından Nemrut Dağına herhangi bir toplu ulaşım imkanı yok. Araç kiralama, taksi ya da transfer aracı seçenekleri ile Nemrut Dağına ulaşabilirsiniz.
Nemrut’a kara yoluyla ulaşım Adıyaman’ın Kahta ilçesinden gerçekleşiyor. Nemrut Dağı Milli Parkının yolunun engebeli ve stabilize oluşu nedeniyle 4X4 araçlar dışındaki araçlarla dağa ulaşım bir hayli zor.
Türkiye’nin farklı kentlerinden Adıyaman şehir merkezine direkt otobüs seferleri yapılıyor. Adıyaman’dan Kahta’ya da her saat başı dolmuş seferleri var. Kahta ilçe merkezinden Nemrut’a günübirlik turlar düzenleniyor.
İstanbul ve Ankara yönünden özel araçla Nemrut’a gelmek isteyenler Malatya üzerinden, İzmir ve güneyden ulaşmak isteyenlerin ise Adıyaman güzergahını takip etmeleri gerekiyor.
