İran'ın Batı Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan Urmiye, Urmiye Gölü ile Türkiye sınırı arasında karayoluyla Türkiye sınırına 50 km. uzaklıkta kendi adıyla anılan ovada kurulu. Pek çok medeniyete ev sahipliği yapan ve kadim bir şehir olan Urmiye, öneminden dolayı çevresindeki medeniyetler ve milletler tarafından da tanınan her dilde farklı bir şekilde anılan bir şehir olmuş. Süryanice "su beşiği" anlamına gelen Urmiye isminin "ur-mia"dan türetildiği düşünülüyor.
Tarihi
Orta Doğu'nun en köklü geçmişe sahip şehirlerinden biri olarak kabul edilen Urmiye, 1756 yılında Kaçar beyi Muhammed Hasan Han Kaçar tarafından alınmış ve ölümünden sonra, Afşar Beyi Feth Ali Han Afşar tarafından ele geçirilmiş. Kerim Han Zend'in yedi aylık kuşatması sonucu 1759'da Zend Hanedanının hâkimiyetine giren kent, hanedanlığın ortadan kalkmasıyla yeniden Urmiye Afşarlarının ayaklanmasıyla karşılaşmış. 1828'de Rus-İran savaşı sırasında aylarca Rus kuvvetleri tarafından işgal edilen Urmiye, valinin yokluğu sırasında bir süre Nacaf-Kulu Han Afşar tarafından idare edilmiş. Türkiye'nin Esendere Sınır Kapısı'ndan giriş yapılan Urmiye nüfusu Azeriler ve Kürtlerden oluşuyor.
Gezilecek Yerler
Hakkâri'nin Yüksekova ilçesine bağlı Esendere sınır kapısına yaklaşık 50 km uzaklıkta yer alan Urmiye nüfusunun % 20'sini Kürtler, kalan çoğunluğunu ise İran Azerileri oluşturuyor. Tebriz ve Ardebal'da olduğu gibi Urmiye'de de Türkiye'de bir kente gitmiş gibi rahatça Türkçe konuşabiliyorsunuz. İran-Irak-Türkiye sınırlarının kesiştiği noktaya yakın en büyük kent olan Urmiye, eskiden bahçeleriyle ünlü, çevresine ve İran'ın diğer yerlerine göre daha yeşil bir kent. Bölgeyi sulayan akarsuların kaynağı Türkiye'deki dağlardan geliyor. Sıcakkanlı ve misafirperver olan Urmiyeliler, kenti güney Azerbaycan olarak dolayısı ile Türk kenti olarak tanımlıyor, İran olmadığını söylüyorlar. Aksam hava kararmaya yüz tuttuğunda iyice kalabalıklaşan caddelerde "İstanbul", "Ankara" isimli mağazalar göze çarpıyor. Buradaki tüm mağazalarda satılan ürünlerin hemen hemen hepsi Türk markalarından oluşuyor.
Umriye'ye yaklaşırken Baraj nedeni ile suyu azalan Umriye Gölü'nü görüyorsunuz. Dünyanın en büyük tuz gölü olan ve tuz çıkarılan gölün manzarası şahane. Ermeni, Asuri Hristiyanları, Süryaniler, Türk Bahailer'in yaşadığı kentte, camiler, Ermeni ve Asuri Kiliseleri bulunuyor. Bu çeşitlilik şehri oldukça farklı kılıyor. Şehir dolaşırken Türk ve Fars eserlerine pek rastlanmıyor. Süslemeleriyle villa şeklinde olan bahçe içindeki evler, İran'a has taşlarla döşenmiş. Kent adeta daha güzel ev yapma yarışı var!
Eyalet Meydanı, Urmiye'nin merkezi. İmam Caddesi'nin başlangıcında yer alıyor. Meydanda Alman mühendisler tarafından yapılan Belediye Binası, Askeriye Binası ve Ordu Binası bulunuyor. Yine meydana çok yakın bulunan Ermeni Meryem Kilisesi'ni gezmek mümkün. İran'da MS. 570'lerden kalma ve üzerleri taştan işlenmiş kümbetlerden farklı şehirlerde 3 tane bulunanlardan biri olan Se Gonbad'ın girişinde bir mezar odası yer alıyor. Bahçesinde orijinali Urmiye Müzesi'nde sergilenen ve 3000 yıl önce tarihlenerek Urarturlardan kalma dikili taş var bulunuyor. Üzerinde yazılar bulunan taşın, ölen kişinin rütbesine göre büyüklüğü değişiyor. Kentin en eski ve en güzel camilerinden olan Serdar Cami ve Cuma Mescidi de görülmeye değer. Tebriz'dekinin benzeri olan Kapalı Çarşı'nın otantik el işi ürünlerine göz atmadan geçmeyin. Band ise şehir merkezine 10 km uzaklıkta, ırmak kenarında yeşillikler içinde bir mesire yeri. Sergiz Asuru Hiristiyan Kilisesi, Sır Dağı tepesindeki Ermeni köyünde yer alıyor. Park Jangali olarak da bilinen Sheikh Tape, kafe ve dükkânların bulunduğu ve yaya çıkmanın mümkün olmadığı bir tepe. Şahane bir manzarası bulunan tepede buraya özgü ayran aşı çorbasını içmeden dönmeyin.
Yeme-İçme ve Alışveriş
İran'ın meşhur yemeği abguş, nohut, patates ve etin çömleklerde fırında uzun süre pişmesiyle yapılıyor. İran'ın genelinde olduğu gibi Urmiye'de de yemek bol, çeşitli ve et ağırlıklı. Cezeryeli, mısır patlaklı, pişmaniye benzeri helvalar, künefeler çok lezzetli. İran'da her mevsimde taze karpuz bulmak mümkün, çünkü güneyde iklim uygun. Yemeklerin üzerine istediğiniz maden sularının bile Kızılay marka olması sizi şaşırtmasın zira burada hemen hemen her şey Türk malı.
Yöresel hediyeliklerden ise, cevizli helva, Urmiye'ye özel tatlı Nogl ve şifalı Bidmeşk adında bir ot özü Urmiye yöresine özel ürünler.
Urmiye'ye Nasıl Gidilir
IranAir, Azerbaijan Airlines ve Emirates'in İstanbul-Urmiye arasında aktarmalı uçuş seferleri bulunuyor. İndiğiniz havaalanı Tahran'a ve Meşhed'e iç hat seferleri ile Türkiye, Suudi Arabistan ve Dubai'ye uluslararası uçuşlar için kullanılıyor. Karayoluyla ise Urmiye, Tahran'a 780 km ve Tebriz'e 135 km, uzaklıkta bulunuyor.