Batman, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Dicle'nin menderesler çizerek aktığı bu Mezopotamya topraklarında, verimli ovalara sahip Batman Çayı havzasında kurulmuş, zengin tarihi dokusuyla bir doğa harikası.
Tarihi Neolotik çağ öncesine dayanan, MÖ. 3000 yıllarında, bugün Mezopotamya denilen Dicle-Fırat nehirleri arasında yer alan bölgede bulunan Batman, Subaru, Elekhan, Elah, Iluh isimleriyle anılmış. Urartu, İskit, Med, Pers, Roma ve Bizans egemenliğinde kalan ve adı Heredot'un yazılarında da geçen Batman, İslam ordusunun bölgeye hâkim oluşuyla birlikte Emevi, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı yönetimine girmiş.
Gezilecek Yerler
Batman, Dicle'nin binlerce yıllık süreçte oluşturduğu vadilerinin seyrine doyamayacağınız bir şehir. Öyle ki Hasankeyf Ören Yeri, doğa ve insanın el ele vererek meydana getirdiği muazzam bir yeryüzü şekli. Dicle'nin kıyısında, zamanında medreseler, rasathane, darüşşifa ve diğer eğitim kurumlarıyla bölgenin ilim ve kültür merkezi olan Hasankeyf'in tam olarak ne zaman kurulduğu bilinmiyor fakat şehrin jeopolitik yapısı çok eski bir yerleşim merkezi olduğunu gösteriyor. Şehir merkezine 35 kilometrelik mesafede olan Hasankeyf 1981'de tümüyle sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmış. Turistlere rehberliği küçük çocukların yaptığı ve Dicle'nin ikiye ayırdığı ilçede, dikkat çekici tarihi evler ve camiler bulunuyor. Gözünüzü her kapattığınızda bin yıllar öncesine gidiyor, bir kentin bulunduğu coğrafyaya ancak bu kadar yakışabileceğini düşünüyorsunuz.
Hısno Koyfa da denilen ve 363'te Süryani piskoposluğunun merkezi olarak Bizanslılar tarafından yapılan Hasankeyf Kalesi, çok korunaklı ve ele geçirilmesi zor olmasından dolayı Bizanslıların doğuda yaptıkları en sağlam kale olarak geçiyor. Su taşımak için Dicle'ye inen gizli iki yolu olan kalenin 200'er basamaklı olan bu merdivenli yolu halen sağlam ve görülmeye değer.
Hasankeyf Antik Kenti'nde Hasankeyf Yol Geçen Hanı yaklaşık 1000 kişi kapasiteli yekpare taştan yapılmış doğal bir mağara. Hasankeyf Kalesinin altında bulunan mağaranın içinde su stoklamak için bir mahzen ve kaleye çıkmak için de bir gizli yol var. Loş ve egzotik mekânın içindeki hava akımı, yazın serin, kışın ılık olan mağarayı tarih boyunca her çeşit din, dil ve ırktan sayısız insanın kullanımına uygun kılmış. Tarih boyunca her zaman yoğun bir insan trafiğine sahne olan bu mağara ve bu coğrafya tarihin ve kültürün doğa ile nasıl da kaynaştığının bir göstergesi.
İnsanlığın yerleşik hayata uyum sağladığı tarihten bu yana bir barınma ve iskân yeri olarak kullanılan Hasankeyf Mağaralarının 4000 adet civarında olduğu tahmin ediliyor. Bu mağaraların en önemli özelliği ise fizik kanunlarına ilham olmuş çok sayıda su sistemine sahip olmaları. Yalnızca birçok medeniyetin merkezi olmuş bu mağaraları görmek için bile Hasankeyf'e gelinmeli.
Doğal güzellikleri ve zengin kültürünün yanı sıra Batman, köklü tarihini yansıtan yapılarıyla da bir kültür mirası…
Beşiri İlçesine bağlı Ayrancı Köyü, Süryani Hıristiyanları tarafından kutsal kabul edilen Turabidin Bölgesi olarak geçiyor. Mor Kiryakus Manastırı ise bu bölgede yer alan 80'e yakın kilise ve manastırın içinde en önemli olanı. Üstün bir sanat değeri olan manastırın ibadethane, medrese ve inziva yerinden oluşan bir külliye olduğu anlaşılmış. Gizemli Turabidin bölgesiyle eşsiz bir mimari örneği olan manastır mutlaka görülmeli. İlk çağ Süryanilerinin döneminde inşa edildiği tahmin edilen Mor Aho Manastırı, Hasankeyf'e bağlı Üç Yol köyünün 2 kilometre kuzeyinde bulunuyor. Dicle'ye hâkim bir düzlükte inşa edilmiş manastırın çevresinde tarım arazileri ve yöre halkının Attafiye Bahçeleri dediği meyve ağaçlarıyla dolu bir bahçe bulunuyor.
Diyarbakır sınırında Batman Çayı üzerindeki adına türküler yazılmış Malabadi Köprüsü, son derece zarif ve uyumlu geometrisiyle görkemli bir Artuklu eseri. Dünyadaki taş kemerli köprüler içinde kemeri en geniş köprü olma özelliğine sahip. Köprünün her iki yanında kervan ve yolcular için barınaklar yapılmış Batman'ın en önemli tarihi yapıları arasında. 6. yüzyılda Müslümanların bölgeye hâkimiyetinden sonrada yapıldığı düşünülen Memikan Köprüsü ipek yolunu, geçit vermeyen Garzan Çayı üzerinden karşıdan karşıya bağlantısını sağlayan stratejik bir noktasında yer alıyormuş. İlk çağdan orta çağın ilk yarısına kadar Hasankeyf üzerinden Kuzey Mezopotamya'ya ulaşımı sağlamış oldukça stratejik bir yol üzerindeki köprü Batman'a gezisi için iyi bir seçenek. On Kemerli Devlet Demir Yolları Köprüsü ise 1944'te inşa edilen döneminin mimarlık harikası olarak gösteriliyor. Kent merkezine 7 kilometre mesafedeki Batman Çayı üzerindeki köprü on kemerli ve üzerinden tren geçişini mümkün kılıyor.
Kozluk ilçesinde bulunan Hızır Bey Camii 1512′de Hızır Bey tarafından yaptırılmış. Yine Kozluk'ta bulunan İbrahim Bey Camii ise 1705′te Garzan aşiretinden İbrahim Bey tarafından onarımdan geçilen minare, geometrik motif ve kitabe kuşaklarıyla süslü önemli bir yapı. 14. yüzyıl başlarında yapılan Ulu Camii, Dicle Nehri'nin kuzey kıyısında kentin kuzeyindeki tepe üzerinde yer alan yapılar grubu, 15. yüzyıl özelikleri gösterdiği ahşap oymacılığı ve ince işçiliğiyle görülmeye değer.
Akkoyunlu Beyliği devrinde inşa edilen Zeynel Bey Kümbeti Anadolu'daki anıt mezar geleneğinin ilk örneği. Öyle ki kendi türünün tek örneği olan bu silindirik yapı, üzerindeki çini süsleme yazılar ve kitabesiyle ayrıca önemli.
Kozluk'un 6 kilometre kuzeyindeki 4. yüzyıl Bizans yapısı olan Kandil Kalesi, aynı yüzyılda inşa edilen ve Kozluk'a 18 kilometre mesafedeki Rabat Kalesi, Bizans dönemine ait ve diğer kaleler gibi 4. yüzyıl yapılarından biri olup ipek yolunun kontrolünü sağlayan Bozikân Kalesi, 416'da Perslerin dini merkezi olan ancak zamanla ortaçağın ipek yolu üssü olarak bütün ulaşımı kontrol eden Kozluk (Hezo) Kalesi, Pertükân ve Beksi Kaleleri de Batman'da görebileceğiniz önemli kaleler.
Ne Yenir?
Batman mutfağı deyince orada bir durmak lazım, özellikle et sevenler için alternatifin fazla olması bir yana lezzetleri de inanılmaz.
Bol yağlı et yemekleri, hamur işleri, yöreye özgün çorbalar, tiftik kıçıl denilen ve çamurdan yapılmış ocaklarda pişirilen tandır ekmeği ve taş ekmeği Hevranın tadına doyum olmuyor gerçekten de. İçli köfteler, taze ve kurutulmuş sumaklı dolmalar, bumbar ve bağırsak dolmaları, şam börekler ve çok yaygın olan çiğ köfte ile birlikte yöreye özgü çamurdan yapılan tandırlarda pişirilen tandır ekmeği, perde pilav, mercimek ve yayla çorbaları Batman mutfağının başlıca yemekleri arasında…
Nasıl Gidilir?
Doğu, batı ve kuzeyden gelen yolların kesişim noktasında kurulu bulunan Batman hava, kara ve demir yollarıyla düzenli bir ulaşım sistemine sahip. Şehir merkezine 35 kilometre mesafedeki Hasankeyf'e gitmek için ise otogardan araçlarla ulaşım mümkün.
İstanbul'dan 1543 Km
Ankara'dan 1106 Km
İzmir'den 1518 Km
Batman'a trenle ulaşım da çok rahat, Haydarpaşa-Kurtalan demiryolları hattı Batman il merkezinden geçiyor.
Türk Hava Yolları tarifeli uçağı her gün Batman havaalanından Ankara ve İstanbul'a direkt, diğer illere ise aktarmalı sefer yapıyor.